گرما صورتی از انرژی است که در اثر اختلاف دما از جسم گرم به جسم سرد منتقل می شود (شارش). واحد اندازه گیری گرما ژول (J) است.
گرما می تواند دمای اجسام را تغییر دهد یعنی باعث افزایش دمای اجسام می گردد. گرما همچنین می تواند باعث تغییر حجم و حالت جسم شود. سرعت انتقال گرما در جامدات زودتر صورت می گیرد و علت آن نزدیک تر بودن مولکول ها به هم در جامدات است.
راه های انتقال گرما:
معمولا گرما از جای گرم تر به جای سردتر منتقل می شود. این گرما به سه روش شارش می یابد:
- 1- رسانش (رسانایی)
- 2- همرفت (کنوکسیون)
- 3- تابش
1- رسانش(رسانایی)
اگر سر یک میله فلزی را در کنار یک جسم گرم قرار دهیم، طرف دیگر میله گرم می شود، علت گرم شدن میله آن است که مولکول های مجاور چشمه ی گرم، گرم شده و با دامنه ی بیشتری ارتعاش می یابند، در نتیجه هر مولکول به مولکول مجاور خود ضربه زده و دامنه ارتعاش آن را بیشتر می کند، به این ترتیب گرما در داخل جسم منتشر می شود. قابلیت رسانش جامدات به جنس آن ها بستگی دارد. به طوری که در فلزات رسانش بسیار قوی و سریع است به همین دلیل آن ها را رسانای گرما می نامند ولی موادی مانند شیشه، چوب، پلاستیک گرما را بسیار آهسته منتقل می کنند به همین دلیل آن ها را نارسانا(عایق) مینامند. در بین فلزات رسانایی نقره، مس، طلا، آلومینیوم بیشتر از بقیه است. مایعات به خصوص آب معمولاً رسانایضعیف گرما هستند. (جیوه فلز مایع و فلزات مذاب رسانا هستند) گازها و از جمله هوا نیز رسانای ضعیف گرما هستند.
2- همرفت(کنوکسیون)
می خواهیم ظرف آبی را به وسیله چراغی گرم کنیم، اگر شعله به یک قسمت از ظرف آب نزدیک باشد، پس از مدتی مشاهده خواهیم کرد تمام آب به جوش می آید. علت این پدیده آن است که آب در مکانی که گرما می گیرد منبسط و سبک می شود و به طرف بالا حرکت می کند و آب سرد که سنگین تر است جای آن را می گیرد. این عمل آن قدر ادامه می یابد تا آن که همه ی آب گرم شده و سرانجام به جوش می آید.
عملی که در آن انتقال گرما از راه انتقال مولکول ها صورت می گیرد، همرفتی یا جابه جایی نامیده می شود. نکته: در مایعات و گازها(سیالات) که مولکول ها به آسانی می توانند جابه جا شوند، گرما از راه همرفتی منتقل می شود. وجود جریان های گرم و سرد دریایی و انواع بادها در اثر جریان همرفتی به وجود می آید.
3-تابش:
در انتقال گرما به روش تابش، نیازی به وجود ماده نیست، در این طریق گرما به صورت نور یا امواج الکترومغناطیسی از چشمه های داغ و ملتهب به اطراف گسیل می شود. یک دسته از امواج الکترومغناطیسی، پرتوهای فرو سرخ هستند این پرتوها وقتی به جسمی بتابند گرمای زیادی تولید میکنند. در تابش ماده منتقل نمی شود لذا نیازی به محیط مادی یا مولکول هایی که انرژی گرمایی را منتقل کنند نیست، یعنی می توانند در خلاء نیز انجام گیرد.
میزان تابش گرمایی یک جسم بستگی به دمای مطلق جسم و سطح خارجی آن دارد. اجسامی که پرتوهای گرما را خوب تابش کنند، این پرتوها را به خوبی جذب می کنند. اجسامی که سطح آن ها به رنگ تیره است یک تابش کننده بسیار خوب و همچنین جذب کننده بسیار خوبی نیز هستند. اجسامی که سطح آن ها بسیار صیقلی است یک تابش کننده و جذب کننده بسیار ضعیف هستند، این اجسام بازتابنده خوب تابش های گرمایی هستند. تابش گرمایی از سطح همه اجسام و در هر دمایی صورت می گیرد و باعث کاهش دمای آن ها می شود. تابش گرمایی در سطح همه اشیاء جذب شده و باعث افزایش دمای آن ها می شود.